DOSELJAVANJE SRBA NA BALKAN
Dolazak Slovena na Balkansko poluostrvo i njihovo naseljavanje na širokom prostoru od Jadrana do Crnog mora i od Egejskog mora do Dunava, zbivanje je daleko bolje poznato od praistorije Albanaca. O tome se sačuvalo srazmerno dosta istorijskih svedočanstava, pa se zahvaljujući tome doseljavanje Slovena može posmatrati i kao njihov ulazak u istoriju. Svaki južnoslovenski narod, stoga, javlja ce još od vremena svog dolaska na Balkan kao istorijski narod u punom smislu reči: u dodiru sa starom i razvijenom civilizacijom, stupajući u aktivne odnose sa Vizantijom i katoličkim Rimom, glavnim faktorima evropske istorije ranoga srednjeg veka, u brzom prelazu ka ranim, embrionalnim državnim organizacijama, Južni Sloveni već u razdoblju od VI do IX veka postaju i sami istorijski subjekat.
"Sklavini" se sa jednom drugom etničkom grupom, Antima, javljaju na severnim granicama Vizantije u doba careva Justina I [518-527] i Justinijana [527-565]. Nagomilani na levoj obali Dunava, upuštaju se u daleke i brze pljačkaške pohode po balkanskim oblastima Vizantijskog carstva, zapravo po celom Iliriku, Trakiji i Heladi, dopirući do Jadranskog mora, na jednoj strani, i do samog Carigrada, na drugoj. Sredinom VI veka, u pohodu 550. godine, ispoljile su se i prve težnje ka zadržavanju i naseljavanju: tada su Sklavini veoma dugo pljačkali po Dalmaciji.
Po svedočanstvu vizantijskog istoričara Prokopija, to se njihovo pljačkanje u Iliriku razlikovalo od prethodnih pohoda po tome što su se Sklavini "zadržali u tom pljačkanju veoma dugo" i što su "u punoj slobodi vršili pohode po romejskom carstvu", i to ne "putem prepada nego prezimljujući, kao u sopstvenoj zemlji". Invazija Balkana nastavljena je sa još većom žestinom pod vođstvom Avara, koji su Slovenima nametnuli svoju vlast u toku sedme i osme decenije VI veka. U velikom avarsko-slovenskom pohodu 588. godine dolazi do prve veće, ozbiljnije kolonizacije Sklavina daleko na jugu Helade, na Peloponezu. No glavni su pravci ovih prodora na teritoriju Vizantije bili još uvek one komunikacije kojima su povezani gradovi istočno ili južno od linije Morava-Vardar, dok su zapadna, u užem smislu ilirska i jadranska područja bila za to vreme više pošteđena. Tek od prvih godina VII veka nastaje krupan preokret i u pravcima ovih pohoda i u njihovom karakteru: sedmi vek je, u stvari, vek slovenske kolonizacije Balkanskog poluostrva. Napuštanjem odbrambenog sistema podunavskog limesa počev od 602. godine, otvaraju ce putevi slovenskoj kolonizaciji u većim, masovnijim talasima, koji sve češće zapljuskuju zidine Soluna, tako da je u vreme opsada toga grada [614-616, oko 618. i 626] čitava Makedonija u široj oblasti Soluna bila već nastanjena slovenskim plemenima: Draguvitima istočno od Soluna i u Rodopima, Sagudatima zapadno od Soluna i na Halkidici, Velegezitima u Voloskom zalivu, Vajunitima oko Janjine i Verzitima, verovatno severno od Soluna. U isto vreme izbijaju Sloveni i na jadransku obalu: oko 614. godine pada Salona, centar provincije Dalmacije.
O Srbima su prva istorijska predanja zabeležena u delu vizantijskog cara Konstantina Porfirogenita O narodima [913-959]. Njihovo doseljavanje na Balkan predstavljeno je kao epizoda jednoga kasnijeg kolonizacijskog talasa. Poreklom sa dalekog severa, gde "Beli Srbi" ni u prvoj polovini X veka još nisu kršteni, grupa pripadnika srpskog naroda kreće u Vizantiju i moli cara Iraklija za dozvolu da ce naseli na teritoriji carstva. Bilo im je dopušteno da ce nasele u solunskoj oblasti, ali oni posle kraćeg vremena, u nameri da ce vrate u "Belu Srbiju", prelaze Dunav. Predomišljaju se i ponovo traže zemlju za naseljavanje, pa im tada opet Iraklije dozvoljava da nasele opustele oblasti između Save i dinarskih planina, gde su živeli u Porfirogenitovo vreme. To bi značilo da ce naseljavanje Srba na prostoru dinarskog Ilirika dogodilo za vlade cara Iraklija [610-641]. Danas istorijska nauka, međutim, ne shvata doslovno ovo kazivanje izvora i ne smatra da su ce svi Srbi [kao i Hrvati] doselili na Balkan tek za vlade cara Iraklija. Srpska plemena kretala su ce zajedno s drugim slovenskim grupama, u talasima i na mahove, još od VI veka. Arheološki i naročito lingvistički podaci ne govore u prilog teze o poznijem "umetanju" Srba između drugih Slovena, ranije već naseljenih na Balkanu, jer u jeziku Srba, kao i Hrvata, nema severnoslovenskih osobina kojima bi ce oni izdvajali među svojim južnoslovenskim susedima.Najviše što ce može dopustiti to je da su izvesne uslovno "najmlađe" grupe, možda na višem stupnju organizacije, ratničke pokretljivosti, ali i spremnosti za trajno posedanje i ekonomsko iskorišćavanje teritorija, poslužile kao "kristalizaciona jezgra oko kojih su ce obrazovale veće skupine Hrvata i Srba", te da se ovaj proces kristalizacije odigrao konačno u prvoj polovini VII veka.
|
