Civilizacije doline Inda
Civilizacija pod imenom Harapan postojala je od 3300. do 1300. p. n. e, a zauzimala je područje veličine zapadne Evrope, koje je danas deo
Pakistana i Indije. Iako su bili jedna od najvećih drevnih civilizacija,
o njima se zna vrlo malo, uglavnom jer im jezik nikad nije odgonetnut.
Zna se da su izgradili preko stotinu gradova i sela, uključujući gradove
Harapa i Mohendžo-Daro, i da su svi gradovi bili pomno isplanirani, sa
naprednim sistemom kanalizacije i WC-om unutar kuća.
U društvu nije bilo klasnih razlika, a nema ni dokaza o vojnim
aktivnostima, što znači da su verovatno živeli u miru sa susedima. Bili
su vešti astronomi i odlični zemljoradnici i prva civilizacija koja je
proizvela pamučnu tkaninu. Držali su i domaće životinje, poput krava i
slonova.
Od svih teorija o razlogu nestanka tako
napredne kulture, dve su najpopularnije. Prema prvoj, uništile su ih
nagle promene u okolini, niže temperature i suva klima. Druga teorija
spominje invaziju Arijevaca.
Anasazi
Anasazi, ili drevni Pueblo Indijanci, nastanjivali su područje koje je obuhvatalo delove današnjeg Novog Meksika, Arizone, Kolorada i Jute.
Prvi put se spominju pre 3.200 godina. Anasazi su u početku bili lovci
sakupljači, da bi kasnije počeli da uzgajaju kukuruz, pasulj i bundeve.
Na nalazištima su pronađeni i posuđe, korpe, sandale, krznena odeća,
oružje, poput luka i strele. Tokom perioda Pueblo II i III, Anasazi su
od obližnjih litica isklesali cele gradove, poput onih kraj Mesa Verde i
Bandelijera. Druge su izgradili od kamena i blata, kao naselje u
kanjonu Čako.
Oko 1300. g. napustili su svoje gradove u stenama i nestali. Naučnici
veruju da su loše metode obrade zemlje i nagli porast populacije, u
kombinaciji s velikim sušama, uzrokovali opštu glad, pa su se Anasazi
preselili i nastanili duž reke Rio Grande. Najnovija istraživanja dovode
do zaključka da za nestanak nisu krive samo klimatske promene, već i
društveni i politički sukobi, a možda i rat.
Minojci
Minojska civilizacija ime je dobila po legendarnom kralju Minosu, a postojala je na području današnjeg Krita, od 3000. do 1000. p. n. e.
Minojci su bili prva poznata civilizacija u Evropi, bazirana na
umetnosti i trgovini. Jedini ostaci ovog kraljevstva su razrušene palate
i artefakti pronađeni u njima. Minojsko društvo je najverovatnije
zavisilo od snažne ekonomije. Iako je kraljevstvo propalo, njihovu
kulturu su nasledili Mikejci, a zatim i Grci. Mnogi veruju da je Minojce
uništila vulkanska erupcija na ostrvu Santorini, iako postoje dokazi
koji govore da su preživeli. Ako i nije uništila same stanovnike,
erupcija je verovatno pobila sve biljke i dobar deo životinja, što je
dovelo do velike gladi. Propast je verovatno ubrzala i invazija, a kao
krivci se često navode upravo Mikejci.
Kultura Klovis
Ova praistorijska kultura američkih Indijanaca postojala je pre otprilike 12.000 godina. Područje koje su nastanjivali obuhvatalo je
južne i srednje ravnice Severne Amerike, a prepoznatljivi su po kamenim
vrhovima strela i kopalja, koje su koristili za lov na mamute, bizone,
jelene i zečeve. Pripadnici ove kulture prvi su ljudski stanovnici Novog
sveta i smatraju se precima svih severno i južnoameričkih urođeničkih
društava.
Nekoliko je teorija o nestanku ove civilizacije. Prva tvrdi da su se
zbog nestanka većih životinja koje su lovili razgranali u razne manje
kulture i zajednice. Druga govori o preteranom lovu i izumiranju mamuta,
zbog čega su ostali bez hrane. Treća za nestanak krivi udarac komete
koji je pao blizu Velikih jezera.
Kukuteni – Tripolje
U Rumuniji ih zovu Kukuteni, u Ukrajini su Tripiljska, a u Rusiji Tripoljska kultura. Arheološki nalazi upućuju na neolit, odnosno
razdoblje od 5500. do 2750. p. n. e. Na vrhuncu su gradili najveća
neolitska naselja u Evropi. Ni danas se ne zna zbog čega se razvila
tradicija spaljivanja sela – svakih 60-80 godina spalili bi kompletno
naselje i na njemu izgradili novo. Kultura im je bila matrijarhalna. Religija se sastojala od obožavanja Velike
Božice Majke, koja je bila simbol majčinstva i plodnosti. Takođe su
obožavali bika (snaga i plodnost) i zmiju (večno kretanje). Glavna
teorija o nestanku je tzv. Kurganska hipoteza, prema kojoj su ih
osvojili ratoborni Kurganci.
Kmersko carstvo
Kmersko carstvo proizašlo je iz kraljevstva Čenla, u današnjoj Kambodži. Uspon počinje u 9. veku, posle čega Kmeri postaju najmoćnije
carstvo jugoistočne Azije. Poznati su po izgradnji Angkora, glavnog
grada Kambodže. Kmeri su bili neverovatno moćno i bogato društvo,
otvoreno prema hinduizmu, kao i mahajana i teravada budizmu, što su
ujedno bile i službene religije carstva.
Propast Kmerskog carstva najverovatnije je rezultat nekoliko faktora –
carstvom je vladao devaraho, bog-kralj, koji je s uvođenjem Teravada
budizma, koji je podučavao prosvetljenje, postao suvišan. Ljudi više
nisu hteli da rade za kralja, što se odrazilo na proizvodnju hrane.
[b]Mikejci
Mikejci se u južnoj Grčkoj spominju već 1600. p. n. e. Područje koje su nastanjivali protezalo se preko dva ostrva i južnog dela kopna današnje
Grčke, a vladavinu su širili osvajanjem gradova poput Pilosa, Atine,
Tebe i Knososa. Mikejci su bili i glavna pomorska sila, a mornaricu su
koristili za trgovinu i ratove. Zbog nedostatka prirodnih resursa bili
su prisiljeni da uvoze sirovine, koje su s velikim umećem pretvarali u
prelepa umetnička dela i razne proizvode koje su prodavali. Bili su
poznati po svom oružju i draguljima. Niko ne zna kako su i zbog čega
nestali. Teorije govore o društvu razorenom pobunom seljaka, potresima,
smanjenju prihoda od trgovine, ali i o invaziji Dorana.
[b][/b][b]Aksumitsko carstvo[/b]
Aksumitsko carstvo datira iz 1. veka, a prostiralo se na području današnje Etiopije. Veruje se da je u njemu vladala slavna kraljica od
Sabe. Aksum je bio važan trgovački centar, koji je izvozio slonovaču i
zlato. Aksum je poznat po svojim ogromnim klesanim stelama, koje su
označavale grobnice kraljeva i plemstva. Rani Aksumiti poštovali su
nekoliko bogova, a 324. kralj Ezana II prešao je na hrišćanstvo. Prema
lokalnim legendama, Aksumitsko carstvo uništila je jevrejska kraljica
Jodit. Prema drugoj teoriji, propast je uzrokovala južnjačka paganska
kraljica Bani al-Hamvijah, a prema trećoj promena klime.
[b]Nabatejci
Nabatejci su bili semitski narod, koji je od 6. veka p. n. e. živeo na području Jordana, Kanana i dela današnje Saudijske Arabije. Poznati su
po izgradnji grada Petre, koji im je bio i prestonica. Grad je isklesan u
samoj litici, a slavan je i po svojoj Riznici, zvanoj Khazneh. Zbog
rute na kojoj su se nalazili, bili su pod uticajem Grka, Rimljana, Arapa
i Asiraca. Za razliku od drugih kultura tog vremena, nisu držali
robove, a svaki član zajednice imao je svoje poslovne obaveze prema
drugima. Tokom 4. veka Nabatejci su iz nepoznatog razloga napustili
grad. Pretpostavlja se da ih je na odlazak prisilio pad zarade od
trgovine, pošto su se glavne trgovačke rute premestile severnije.
Olmeci
Olmeci su nastanjivali tropske nizije južnog i srednjeg dela Meksika, a predstavljali su jedno od prvih mezoameričkih društava. Olmeci su bili
pravi majstori s kamenom, svaki glavni grad sastojao se od
ceremonijalnih dvorova, konusnih piramida i neobičnih kuća, kao i
spomenika, od kojih je najpoznatija gigantska glava. Uglavnom su se
bavili trgovinom. Oko 400. g. p. n. e. jednostavno su nestali, što je
verovatno posledica klimatskih promena. Druga teorija govori o invaziji.
[/b]
